نقش جایگشت فضایی در طراحی محیط بر تعامل اجتماعی ساکنین، مجتمعهای مسکونی شیراز

مجتمع های مسکونی که زمانی قرار بود با قرارگیری در میان فضاهای سبز و زیبا و کم تراکم، محیطهایی با کیفیت و بستری مطلوب برای تعاملات اجتماعی ساکنین ایجاد کنند به تدریج به مجتمع هایی آپارتمانی با تراکم بسیار بالا تبدیل گردیدند. ادبیات حاکم بر مطالعات انسان و محیط نشان می دهد مطالعه فضای کالبدی مستلزم ملاحظه فعالیت ها در آن است. بارکر بر ماهیت جمعی ـ رفتاری فضاهای فعالیت تاکید داشته و تعاملات جمعی در فضای فعالیت را به مثابه قابلیتی برای فضا مورد تاکید قرار داده است. یکی از رسالتهای طراحان و معماران خلق رابطه ای متناسب بین انسان و کالبد اطرافشان است. برای نیل به این هدف، خالقان فضا باید درک صحیحی از رفتار انسان در محیط های متفاوت داشته باشند، به نحوی که پیوند انسان و مکان را قویتر سازند. هدف اولیه در این پژوهش نیل به فضایی مطلوب می باشد. از آنجا که افزایش تعامل ماحصل فضایی مطلوب است، افزایش و ارتقاء تعاملات اجتماعی هدف اصلی این پژوهش قرار گرفته است. این پژوهش درصدد تحلیل رابطه ساکنان و محیط مسکونی به منظور تدوین راهنما برای ارتقاء کیفیت طراحی مجتمع های مسکونی برخاسته از نظرات ساکنان است. فرضیه پژوهش بر این مبنا متکی است که عواملی از کیفیت محیط بر میزان تعامل اجتماعی ساکنین مجتمع های مسکونی تأثیرگذار است. برخی از این عوامل برگرفته از ساختار شخصیتی افراد، باورها، آداب و رسوم و... است. برخی متأثر از ویژگی های اجتماعی فضاست که ساکنین دیگر در ساخت آن نقش به سزایی دارند. اما عنصر دیگری که از دیدگاه محقق می تواند بر میزان تعامل اجتماعی اثرگذار باشد، جایگشت (سازماندهی) فضایی است. بدین معنا که نحوه قراگیری عناصر در محیط می تواند بر کیفیت فضا تأثیر گذارد و از این جهت میزان تعاملات را تغییر دهد. پژوهش پیش رو به دلیل پیچیدگی در نوع و روش بصورت ترکیبی انجام خواهد شد. بدین صورت که در ابتدا از تحقیق پیمایشی و میدانی، سپس در مرحله بعد از تحقیق همبستگی بهره خواهد برد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که عوامل متنوعی در میزان تعاملات اجتماعی ساکنین مجتمعهای مسکونی موثر است، از جمله پیوندهای اجتماعی، دلبستگی به مکان و قابلیتهای محیط. همچنین عوامل موثر در جایگشت فضایی را می توان بصورت عوامل کارکردی و عوامل کالبدی تقسیم بندی نمود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عوامل مرتبط با جایگشت فضایی با تعامل اجتماعی دارای همبستگی می باشد. در پژوهش پیش رو ساختار ارزیابی تعامل اجتماعی، جایگشت فضایی و ارتباط این دو عامل ارایه گردیده است.